[ Pobierz całość w formacie PDF ]
starszego pokolenia stworzyła młodym keynesistom większe mo\liwości kariery zarówno
w zawodzie ekonomisty, jak i w rzÄ…dzie .21
Nie ulega jednak wątpliwości, \e kryzys ekonomiczny lat 1929-1933 pociągnął za sobą
niezwykle silne pogłębienie się wszystkich sprzeczności kapitalistycznych. Szczególnie
newralgicznym problemem stało się bezrobocie i problem zatrudnienia. W Wielkiej Brytanii
uległa załamaniu pozycja finansowa tego kraju, odstąpiono od waluty złotej, wolnego handlu
i innych tradycyjnych dla tego kraju posunięć gospodarczych. Podobnie jak w innych krajach
kapitalistycznych wyraznie ujawniał się tu fakt, \e w gospodarce kapitalistycznej brak jest
mechanizmów zdolnych do samoczynnego przywracania zwichniętej równowagi
gospodarczej.
Analizując teorię Keynesa22 staje się oczywiste, dlaczego tytuł jego ksią\ki brzmi
Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza . Była ona ogólna dlatego,
i\ dla niego pełne zatrudnienie było przypadkiem szczególnym, a charakterystyczne cechy,
w które klasyczna ekonomia wyposa\yła ten przypadek, są według niego obce współczesnym
systemom gospodarczym.
W zbudowanej przez siebie konstrukcji Keynes starał się udowodnić,
\e równowaga makroekonomiczna jest zgodna z istnieniem bezrobocia niedobrowolnego.
A na pytanie, czy gospodarka rynkowa gwarantuje pełne wykorzystanie rzadkich zasobów
oraz czy poddana szokowi jest w stanie powrócić do stanu równowagi osiągając pełne
zatrudnienie w akceptowanym przedziale czasowym bez wsparcia ze strony widzialnej ręki
rządu, odpowiedział: nie.23 Teoretyczną nowością i centralną tezą była zasada efektywnego
popytu, wraz z równowa\ącą rolą, jaką odgrywały zmiany produktu, a nie, jak było
wcześniej, cen. Nacisk kładł więc na dostosowania ilościowe, a nie cenowe.
Powy\sze stwierdzenie, i\ nie mo\na ju\ liczyć na samoczynny mechanizm rynkowy
znalazło wyraz w zanegowaniu omawianego wcześniej prawa Say a24 oraz obni\ek płac
nominalnych, jako skutecznego remedium na bezrobocie. A zatem odrzucił on i jego pózniejsi
naśladowcy pogląd o skutecznym działaniu stopy procentowej, która zrównuje inwestycje
z oszczędnościami. Jego zdaniem, mechanizm stopy procentowej w gospodarce zamkniętej
nie gwarantuje ustalenia się inwestycji na poziomie oszczędności charakterystycznych dla
pełnego zatrudnienia. Decyzje inwestycyjne są podejmowane bowiem w du\ej mierze przez
inne podmioty, ni\ decyzje w sprawie oszczędzania. Stworzył na tej podstawie zasadę
efektywnego popytu (wraz z równowa\ącą rolą, jaką odgrywają zmiany produktu, a nie, jak
było wcześniej, cen. Nacisk kładzie więc na dostosowania ilościowe, a nie cenowe.).
Zasada efektywnego popytu - określa, i\ w gospodarce zamkniętej z wolnymi mocami
wytwórczymi poziom produktu (a stąd i zatrudnienia) jest wyznaczany przez planowane
łączne wydatki, zarówno konsumpcyjne (C) (które zale\ą od dochodu, a nie stopy
procentowej), jak i inwestycyjne (I) (zale\ne od stopy procentowej i oczekiwanych zysków
tzw. krańcowej efektywności kapitału), czyli E=C+I.
21
M. Rothbard, Keynes portret człowieka (w) N. Hultberg (i in.), Jak zrujnować gospodarkę, czyli Keynes
wiecznie \ywy, Chicago-Warszawa, 2004, s.51
22
Zapomina się przy tym, i\ podobne do Keynesa teorie wysunęli nieco wcześniej M. Kalecki, którego
J. Robinson wręcz uznawała za prekursora tego nurtu, oraz J. G. Wicksell. Por. W. Stankiewicz, op.cit., s. 354 i
387
23
Według Keynes a robotnicy są bezrobotni nie z własnej woli, je\eli-w wypadku niewielkiej zwy\ki cen
artykułów konsumpcji w porównaniu z płacą nominalną-zarówno łączna poda\ siły roboczej gotowej do
podjęcia pracy za wynagrodzenie według bie\ących stawek płac nominalnych, jak i łączny popyt na nią przy
tych stawkach byłyby większe od istniejącego poziomu zatrudnienia . B. Snowdon, H. Vane, P. Wynarczyk,
Współczesne nurty teorii makroekonomii, PWN, 1998, s.80
24
Zanegowanie nastąpiło określeniem, i\ to popyt tworzy poda\, a nie odwrotnie
__EKONOMIA-wykład_____________________________________________________________________________ 31
Å‚Ä…czny produkt i
zatrudnienie
wydatki
Å‚Ä…czne planowane
państwa
wydatki efektywny
popyt
wydatki wydatki
konsumpcyjne inwestycyjne
gospodarstw przedsiębiorstw
domowych
polityka
podatkowa
oczekiwania przedsiębiorstw i
stopa
krańcowa efektywność kapitału
procentowa
poda\ popyt na pieniÄ…dz
niepewność
pieniądza preferencja płynności
Rysunek . Wyznaczanie produktu i zatrudnienia w teorii Keynes a
W ten sposób w modelu tym zatrudnienie staje się zale\ne w sposób nieunikniony od
wysoce niestabilnego czynnika, jakim są wydatki inwestycyjne. Nie byłoby to tak wa\ne,
gdyby były one stałe z roku na rok, ale faktycznie podlegają szerokim i gwałtownym
fluktuacjom, które Keynes tłumaczy skrajną niepewnością posiadanej przez podmioty
wiedzy, co do przyszłych zysków (w ten sposób tłumaczy powstawanie cykli
koniunkturalnych). Tak więc główne zródło fluktuacji gospodarczych wywodzi się z realnej
strony gospodarki. PodstawowÄ… konstrukcjÄ™ teorii efektywnego popytu Keynesa mo\na
zobrazować posługując się rysunkiem 1.25 Ta teoria o niepewności, która wpływa na
inwestycje, ma tak\e odniesienie do preferencji płynności, tak i\ zarówno zmiany popytu na
pieniądz, jak i zmiany poda\y pieniądza mogą oddziaływać na wielkości realne.26
25
Snowdon B., Vane H., Wynarczyk P. Współczesne...op.cit. s.74-76
26
[ Pobierz całość w formacie PDF ]