[ Pobierz całość w formacie PDF ]
gdyż funkcja narratora "pokazującego" ogranicza się wyłącznie
do ukazania paru kadrów o niemal jednakowej kompozycji widzia-
nych z jednakowej perspektywy. Narracja "uproszczona" zachodzi
przede wszystkim w gazetowych "paskach", gdzie nie ma zbyt
wiele miejsca na artystycznÄ… inwencjÄ™.
Przykładem zastosowania narracji "równoległej" może być his-
toria "Torment" Todda McFarlane'a. Przez większą część komiksu
akcja rozgrywa siÄ™ na trzech planach: a) Spider-man walczy
z Jaszczurem, b) jego żona bawi się w dyskotece, c) tajemnicza
Wiedzma przygotowuje mroczny rytuał. Wydarzenia te zachodzą rów-
nocześnie i tak też przedstawione są w komiksie. McFarlane prze-
102
Rozmowa z autorem pracy.
103
C. Moliterni, The Narrative Technique , w: The Art of the Comic Strip , red.: Walter
Herdeg, David Pascal, The Graphis Press, Zurich 1972, str. 30. Książka The Art of the Comic
Strip zawiera zbiór najciekawszych artykułów z poświęconemu komiksom pisma
GRAPHIS . Znajduje się w niej m.in. przywołany przez R. Przybylskiego tekst Pierre a
Couperie: Antecedents and Definition of the Comic Strip .
104
C. Moliterni, op. cit., str. 34.
KRZYSZTOF LIPKA-CHUDZIK PRZEKAZ WERBALNY I NIEWERBALNY W KOMIKSIE
45
nosi akcję z jednego planu do drugiego stosując swoiste "cięcia"
montażowe. Rudolf Arnheim napisał: "Przy łączeniu scen, które
rozgrywają się w różnym miejscu (...), zarówno montażysta filmo-
wy, jak autor komiksów musi sobie poradzić z dwiema sprawami. Po
pierwsze, powinien zachować identyczność mimo przeskoku; po dru-
gie - być pewnym, że różne rzeczy będą widziane jako
różne"105. McFarlane radzi sobie z tym idealnie. Podczas
"cięć" stosuje technikę "przenikania" jednego przedmiotu w
drugi. W filmie sposób ten jest uważany za nieco archaiczny,
ale z dużym powodzeniem wykorzystał go w ostatnich latach
Francis Ford Coppola przy kręceniu "Drakuli". Technika
"przenikania" polega na przekształcaniu się jednego kadru w
drugi przy zachowaniu jednakowego kształtu i kompozycji.
Posiłkując się "Podszepnikiem rysownika" Szymona Kobylińskiego
można stwierdzić, że "rytmy" kadru nie ulegają zmianie106. Jako
przykład niech posłuży przejście z planu "walka z Jaszczurem"
do planu "Mary Jane w dyskotece"107. Między dwoma obrazkami
zachodzi "cięcie". Na pierwszym obrazku widać rozczapierzoną
łapę Jaszczura zabijającego w locie gołębia. Za łapą ciągnie
się smuga "motion lines" i unoszące się w powietrzu pióra. Na
drugim obrazku czyjaś ręka w rękawiczce przeciera mokrą od
deszczu szybę. To ręka Mary Jane, o czym informuje czytelnika
narrator. Kompozycja obydwu obrazków jest niemalże identyczna.
Układ obydwu kończyn i ślady, jakie za sobą zostawiają,
wywołuje złudzenie, że mamy do czynienia z tym samym obrazkiem,
podczas gdy oczywiste jest, iż są to dwa oddzielne kadry.
Podobnych "przejść" jest w komiksach McFarlane'a wiele.
Oprócz tego posiłkuje się on także komentarzem narratorskim.
Kiedy tekst dotyczący jednego planu akcji znajduje swe dokończe-
nie już w innym planie, staje się nagle wieloznaczny, traci dos-
łowny charakter. Gdy Mary Jane tańczy w dyskotece, narrator
mówi: "Wszyscy świetnie się bawią w rytm ...". Ostatnie słowo:
"...łomotu" zostało przez autora umieszczone już przy sekwencji
przedstawiającej Wiedzmę i jej rytuał. "Aomot" oznacza również
bębny w dżungli, które rozbrzmiewają w głowie oszołomionego
przez truciznę Spider-mana108. Natomiast kiedy Mary Jane myśli o
mężu: "Będę mogła wykorzystać pogodę, aby przytulić się do jego
ciepłego ciała"109, ostatnie słowa przeniesione są do sekwencji
105
R. Arnheim, op. cit., str. 392.
106
zob. Sz. Kobyliński, Podszepnik rysownika , Młodzieżowa Agencja Wydawnicza,
Warszawa 1989, rozdz. 5.
107
T. McFarlane, Torment , op. cit., plansza 53.
108
Op.cit., plansze 80-81.
109
Op.cit., plansze 53-54.
KRZYSZTOF LIPKA-CHUDZIK PRZEKAZ WERBALNY I NIEWERBALNY W KOMIKSIE
46
przedstawiającej walkę z Jaszczurem. Na obrazku potwór z wysz-
czerzonymi kłami czołga się w kierunku nieprzytomnego
Człowieka-Pająka. W tym kontekście słowa "ciepłego ciała" nabie-
rają zupełnie innej wymowy.
Ulubioną zabawą rysowników komiksów jest gra pomiędzy
narratorem "mówiącym" a "pokazującym". Chodzi o to, aby słowa
odnoszące się do konkretnych treści w kontekście obrazu
nabierały zupełnie nowego znaczenia. W początkowej sekwencji ko-
miksu "Aliens vs. Predator" (Obcy Kontra Drapieżca) dwóch astro-
nautów toczy rozmowę na temat walki o przetrwanie i miejsce
człowieka w łańcuchu biologicznym. Ich słowa zestawiono z cią-
giem obrazów, na których dwóch Drapieżców walczy ze sobą o pry-
mat nad plemieniem. Z kolei dialog dotyczÄ…cy idei powrotu do na-
tury i potrzeby zrównania szans człowieka i dzikich zwierząt w
bezpośredniej konfrontacji zestawiono z morderczym polowaniem
Drapieżców na przedstawicieli równie morderczej rasy Obcych110.
Na marginesie: niedoścignionym rekordzistą w dziedzinie nar-
racji równoległej (spośród artystów znanych w Polsce) okazał się
amerykański rysownik Barry Windsor-Smith, który na kilku począt-
kowych planszach komiksu "Weapon X" zmontował ze sobą kadry z
kilkunastu planów czasowo-przestrzennych tworząc z tego
zrozumiałą, choć absolutnie niechronologiczną całość.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]